فرش و محصولات نساجی یکی از مهم‌ترین تجهیزات در زندگی انسان‌ها و به خصوص ایرانیان هستند چرا که با خرید آنها احساس آرامش و آسایش بیشتری در خانه‌هایمان می‌کنیم. در میان انواع فرش پرطرفدارترین و بی‌نظیرترین فرش‌ها، فرش دستبافت است. همیشه رقابت تنگاتنگی بین فرش دستبافت و ماشینی وجود دارد که هر کدام ویژگی و معایب خاصی دارند.
همه می‌دانیم که فرش ایرانی و هنر ایرانی در دنیا معروف است و قیمت بالایی که دارد . گاهی اوقات زیبایی فرش دستبافت ایرانی به حدی است که از آن برای تابلو فرش و تزئین دیوارها نیز استفاده میشود.
افراد عادی که در زمینه تشخیص فرش ماشینی از فرش دست بافت تجربه‌ای ندارند به سختی می‌توانند تفاوت این دو را متوجه شوند. فرش دستبافت که به وسیله هنر دست انسان بافته میشود دارای ارزش جهانی است . همچنین به عنوان یک اثر هنری نفیس در سراسر جهان شناخته میشود. فرش دست بافت ایرانی یک اثر هنری باارزش است . فرش ایرانی با مواد ارگانیک، مانند پشم نرم با رنگ های کاملاً گیاهی بافته میشود.
در این مطلب می‌خواهیم به بررسی چند تفاوت عمده میان فرش دستبافت و فرش ماشینی بپردازیم. اما پیش از آن بهتر است، هر کدام از ویژگی فرش دستبافت و ویژگی فرش ماشینی را بررسی کنیم.
ویژگی های فرش دستبافت چیست ؟
کلمه فرش یک واژه عربی است که به معنای گسترده است و به مواردی مانند قالی اطلاق میشود،. در نتیجه فرش دستبافت به زیراندازی گفته میشود که به وسیله دست و از تار و پود بافته شده باشد. این نوع فرش دارای طرح‌های بسیار چشم نوازی است که طرفداران زیای نیز در سراسر دنیا دارد.
یکی از مهم‌ترین ویژگی فرش دستبافت تاریخچه کهنی است که دارد . به اعتقاد کارشناسان بین المللی فرش، فرش دستبافت ایران جزو زیباترین نوع فرش در دنیا شناخته میشود. کارشناسان فرش معتقدند آغاز شکوفایی هنر فرشبافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی مربوط میشود. در ادامه به چند ویژگی فرش دستبافت می‌پردازیم.
فرش دستبافت به زیراندازی گفته میشود که به وسیله دست و از تار و پود بافته شده باشد.
- از مهم‌ترین ویژگی فرش دستبافت درخشندگی و جلوه آن از نزدیک و از دور است.
- فرش دست بافت دارای ارزش هنری بالاتری نسبت به فرش ماشینی است.
- پرزهای فرش دست بافت درخشان و انعطاف پذیر است و اگر این پرزها خشن باشد تمیز کردن این نوع فرش دچار مشکل خواهد شد.
- یکی دیگر از ویژگی فرش دستبافت آن است که در این فرش چند سانتی متر اختلاف در ابعاد فرش و در قسمت‌های بالایی و پایینی آن وجود دارد که این موضوع از مشخصات یک فرش دستبافت است.
- یکی از مهم‌ترین ویژگی فرش دست بافت عمر و ماندگاری آن است که در مقایسه با همه انواع کف پوش‌ها، عمر چندین برابر و قابلیت بیشتری برای تمیز کردن دارد.
- فرش دستبافت تنها کف پوشی است که با پا خوردن، نور و شست و شو زیبایی‌هایش چندین برابر میشود.
- از دیگر ویژگی فرش دستبافت آن است که در تابستان سرد و در زمستان گرم است . در حالی که فرش ماشینی با توجه به آنکه دارای مواد پلاستیکی است، این ویژگی را ندارد.
معایب فرش دستبافت چیست ؟
در کنار مزایایی که یک فرش دستبافت دارد، این فرش دارای معایبی است که در زیر به آن اشاره می‌کنیم.
- یکی از اصلی‌ترین معایب فرش دستبافت، بالا بودن قیمت آن است که البته این موضوع یک امر طبیعی است . فرش دستباف کار دست انسان است و گران تر است .
- با توجه به آنکه در فرش دستبافت از الیاف طبیعی استفاده میشود که با رنگ طبیعی نیز رنگ ریزی شده، در هنگام شستشو و آبکشی احتمالا دچار رنگ دهی میشود .
- یکی از دیگر معایب فرش دستبافت آن است که با توجه به الیافی که در آن استفاده میشود، وزن بسیار بالایی دارد و جابجایی آن کمی سخت میشود.
- وجود خطای انسانی نیز در طرح و نقش‌های فرش دست بافت وجود دارد. برای مثال نامتقارن بودن شکل‌های سمت راست و چپ و غیره.
یکی از دیگر معایب فرش دستبافت آن است که با توجه به الیافی که در آن استفاده میشود، وزن بسیار بالایی دارد .
ویژگی فرش ماشینی چیست ؟
فرش ماشینی نیز یک گونه مصنوعی از قالی است. فرش ماشینی با استفاده از ابزارآلات و ماشین آلات صنعتی بافته میشود . با توجه به سرعت بالایی که در تولید آن وجود دارد و همچنین ارزان بودن مواد اولیه، نسبت به فرش دستبافت قیمت ارزانتری دارد.
همچنین اجرای فرش ماشینی ساده‌تر بوده و بر روی آن می‌توان از انواع تصاویر هنری و شخصی استفاده کرد. در ادامه به چند ویژگی فرش ماشینی اشاره می‌کنیم.
- عمر فرش ماشینی بر خلاف فرش دست بافت تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد . اولین عامل جنس به کار رفته در نخ تار و پود آن است. در میان انواع تار و پود فرش ماشینی، الیاف اکریلیک و پشم دارای بیشترین و بادوام‌ترین انواع تار و پود هستند و حتی می‌توان آنها را تا ۳۰ سال نگهداری کرد.
- از دیگر ویژگی فرش ماشینی آن است که در طرح‌های متنوعی تولید میشود .
- رنگ آمیزی فرش ماشینی در مقایسه با فرش دست بافت محدودتر است و تعداد رنگ‌های مورد استفاده در شانه‌های مختلف ۸، ۱۰ و ۱۲ رنگ است.
- از دیگر ویژگی فرش ماشینی آن است که خواب فرش ماشینی هر میزان بلندتر باشد، پاخوری نرم‌تر و در عین حال عمر طولانی‌تری خواهد داشت.
- کناره یک فرش ماشینی باید از جنس متریال اصلی همان فرش باشد و آن دسته از فرش‌هایی که کناره دوزی متضادی نسبت به پالت اصلی رنگ زمینه فرش دارند مرغوبیت زیادی نخواهند داشت.
معایب فرش ماشینی چیست ؟
فرش ماشینی در کنار مزایایی مانند ارزان بودن و تنوع طرح و رنگ دارای معایبی است که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
- یکی از اصلی‌ترین معایب فرش ماشینی، آن است که این نوع فرش عمر کوتاهی دارد و به طور متوسط ۱۵ سال عمر می‌کند و البته عمر یک فرش ماشینی به کیفیت و نوع استفاده از آن هم بستگی دارد.
- الیافی که در یک فرش ماشینی به کار برده میشود می‌تواند باعث ایجاد حساسیت شود. این مساله حساسیت زایی در فرش‌های با کیفیت ماشینی کمتر به چشم می‌خورد.
- از دیگر معایب فرش ماشینی آن است که این فرش با گذشت زمان از اعتبار و ارزشش کم میشود که این مساله برای فرش دستبافت اینطور نیست.
- نکته منفی دیگر در ارتباط با فرش ماشینی آن است که این فرش با گذشت زمان زیبایی و جذابیت خود را از دست می‌دهد. و به عبارتی می‌توان گفت از مهم‌ترین معایب فرش ماشینی آن است که تاریخ انقضا دارد.
کدام بهتر است ؟ فرش دستبافت یا ماشینی ؟
با توجه به ویژگی‌هایی که در بالا برای هر کدام از فرش‌های دستبافت و ماشینی شرح دادیم در این قسمت به مقایسه کلی این دو فرش می‌پردازیم.
- فرش دستبافت از نزدیک و دور جلوه بسیار زیبایی دارد درحالیکه فرش ماشینی تنها از دور جلوه داشته و از نزدیک مرغوب به نظر نمی‌آید.
- همانطور که اشاره کردیم رنگ فرش دستبافت با گذشت زمان جلای بیشتری پیدا می‌کند اما فرش ماشینی با گذر زمان زیبایی خود را از دست خواهد داد.
- فرش دستبافت در زمستان گرم بوده و در تابستان سرد است درحالیکه فرش ماشینی با توجه به مواد پلاستیکی که دارد این خاصیت را ندارد.
- اگر نگهداری از فرش دستبافت به خوبی انجام شود و تمیز نگهداری شود برای سلامتی افراد مشکلی ایجاد نمی‌کند . اما فرش ماشینی حساسیت زا بوده و پرزهای آن به مرور زمان در هوا معلق میشود و مشکلات تنفسی ایجاد می‌کند.
- اگرچه فرش دستبافت گران‌تر از فرش ماشینی است اما به مرور زمان ارزش خود را مانند فرش ماشینی از دست نمی‌دهد.
- الیاف مصنوعی که در فرش‌های ماشینی وجود دارد با اثرگذاری بر فرایند جذب کلسیم باعث کاهش تراکم استخوانی و افزایش دردهای استخوانی میشود . همچنین افرادی که دارای حساسیت‌های پوستی هستند نباید به دلیل اگزاماهای شدیدی که این فرش به وجود می‌آورد بر روی آن به صورت مستقیم بخوابند، این موضوع در فرش دستبافت به چشم نمی‌خورد.
- در فرش‌های ماشینی اشکال طرح نسبت به محورهای فرش کاملا متقارن هستند .
- فرش دستبافت عمدتا با پشم بافته میشود . در حالیکه فرش ماشینی با نخ نایلونی بافته میشود . در پشت فرش دستبافت نخ های سفیدی وجود دارد که از یک سر ریشه فرش تا سر ریشه دیگر کشیده شده است.
- در فرش دستبافت تغییرات جزئی در رنگ فرش وجود دارد که رگه‌های ضخیم یا باریکی را در آثار دستبافت ایجاد می‌کند. این تفاوت رنگ در فرش ماشینی وجود ندارد .
جمع بندی :
- همیشه رقابت تنگاتنگی بین فرش دستبافت و ماشینی وجود دارد که هر کدام ویژگی و معایب خاصی دارند.
- از مهم‌ترین ویژگی فرش دست بافت درخشندگی و جلوه آن از نزدیک و از دور است.
- فرش دستبافت دارای ارزش هنری بالاتری نسبت به فرش ماشینی است.
- از دیگر ویژگی فرش دستبافت آن است که در تابستان سرد و در زمستان گرم است . در حالی که فرش ماشینی با توجه به آنکه دارای مواد پلاستیکی است، این ویژگی را ندارد.
- یکی از اصلی‌ترین معایب فرش دستبافت، بالا بودن قیمت آن است که البته این موضوع یک امر طبیعی است.
- وجود خطای انسانی نیز در طرح و نقش‌های فرش دستبافت وجود دارد.
- عمر فرش ماشینی بر خلاف فرش دست بافت تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد.
- از دیگر ویژگی فرش ماشینی آن است که خواب فرش ماشینی هر میزان بلندتر باشد، پاخوری نرم‌تر و در عین حال عمر طولانی‌تری خواهد داشت.
- یکی از اصلی‌ترین معایب فرش ماشینی، آن است که این نوع فرش عمر کوتاهی دارد و به طور متوسط ۱۵ سال عمر می‌کند.
- الیافی که در یک فرش ماشینی به کار برده میشود می‌تواند برای بسیار از افراد ایجاد حساسیت کند.
- نکته منفی دیگر در ارتباط با فرش ماشینی آن است که این فرش با گذشت زمان زیبایی و جذابیت خود را از دست می‌دهد.
- اگرچه فرش دستبافت گران‌تر از فرش ماشینی است اما به مرور زمان ارزش خود را مانند فرش ماشینی از دست نمی‌دهد.